Çilek Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır.

ÇİLEK YETİŞTİRİCİLİĞİ

SİSTEMATİK SINIFLANDIRMA VE TANIMLAMALAR.

Takım     :          Rosales.

Familya  :          Rosaceae.

Cins       :           Fragaria.

Türler:

1. Fragaria vesca semperflorens (Alp çileği).
2. Fragaria vesca silvestris (Orman çileği).
3. Fragaria hortensis (Montreuil çileği).
4. Fragaria effagelis (Kolsuz orman çileği).
5. Fragaria monophylla (Versailles çileği).
6. Fragaria viridis (Tepe veya Yeşil çilek).
7. Fragaria moschata (Misket çileği).
8. Fragaria chiloensis (Şili çileği).
9. Fragaria ananassa (Ananas çileği).
10. Fragaria virginiana (Virginia çileği).

Bazı Çilek Türlerinin Kromozom Sayıları.

Diploid (2n=14) Fragaria vesca , Fragaria viridis.

Tetraploid (2n=28) Fragaria orientalis.

Hekzaploid (2n=42) Fragaria moschata.

Oktoploid (2n=56) Fragaria virginiana, Fragaria ananassa.

Çileğin besin değeri.

Çilek insan sağlığı ve beslenmesi açısından son derece yararlı bir meyvedir. “C” vitamini bakımından zengindir. 100 gr. Meyvede 100 mg’a yaklaşan askorbik asit bulunur. Zengin selüloz içerdiğinden sindirimi kolaylaştırır. Yüksek oranda ellajik asit kapsadığından kanseri önleyici bir özelliğe sahiptir. 100 gr. Çilek meyvesi 40-45 kalori, önemli miktarda A,B vitaminleri, kalsiyum, demir, fosfor gibi mineral maddeler, çok az miktarda brom, silisyum, iyot ve kükürt içerir.

100g çilek meyvesinin besin değerleri.

B vitamini 0.9 mg.
Karbonhidrat 8.4 gr.
C vitamini 59-100 mg.
Kalsiyum 21 mg.
B-6 vitamini 0.05 mg.
Fosfor 21 mg.
E vitamini 20 mg.
Demir 1.0 mg.
A vitamin 20 mg.
Protein 0.64 g.
K-Vitamin 2.2 µg.
Su 90 g.
Sodyum 1.0 mg.
Tiamin 0.22 mg.
Potasyum 164 mg.
Kalori 40-45 Kal.
Mangan 0.35 mg.
Folik asid 20 µg.

Çileğin kullanım alanları.

Çilek, taze  tüketim yanında, gıda sanayiinde meyve suyu, reçel marmelat, konserve, dondurma, pasta, meyve çayı, alkollü içecek  (likör ve şarap vb) olarak değerlendirilebilmektedir.

Çilek bitkisinin değişik organları koruyucu ve tedavi edici amaçla tıp hizmetinde kullanılmaktadır. Çileğin  kökü kabız yapıcı, meyvesi idrar artırıcı, ve iştah açıcı bir etkisi vardır. Ayrıca hoş bir aromaya sahip olduğu için ilaç v e şurupların çekiciliğini arttırmada ilaç sanayiinde kullanılır, kozmetik sanayiinde,bazı kremlerde ve rujlarda aroma maddesi olarak kullanılmaktadır. Bunun yanında cilde parlaklık ve canlılık vermesi açısından yüz maskesi olarak da kullanılır.

Dünya da çilek üretim miktarı 3 123 000 ton’dur.

Çileğin  Bitkisel Özellikleri.

Alçak boylu, yüzeysel kök yapan, otsu bir bitki olan çileğin saçak kök sisteminin hemen üstündeki çok kısalmış bir gövde olan taç (kök boğazı, kök gövdesi) üzerinde yapraklar çıkar, çiçek ve meyve salkımları oluşur. Yapraklar tüylü, kenarları testere dişli üç yaprakçıktan oluşur.çilek yaprakları 2/5 spiral olarak dizilmişlerdir.Her 6. Yaprak birinci yaprağın tam üstüne gelmekte ve bütün yapraklar maksimum düzeyde ışık alabilmektedirler. İlk baharda havalar ısınınca oluşan yapraklar2-3 hafta içinde tam büyüklüğe erişir. Her yaprağın 1-3 ay ömrü vardır. Yaprakların üst yüzü koyu alt yüzü ise daha açık yeşildir. Yaprakların şekli, yapısı ve rengi çeşitlerin tanınmasında son derece önemlidir. Çiçekler, genellikle beyaz renkli olup yaprak koltuklarından çıkan ince saplar üstünde küçük salkım oluştururlar. Erselik çiçeklerde çiçek düzeni 5 çanak yaprak (kaliks), 5 taç yaprak (korolla) şeklindedir. Erkek organlar (stamenler) 5’in katları şeklinde olup 20-25 tane olacak şekilde çiçektablası üzerinde bulunur. Anterler koyu altın sarısı renkte, değişik büyüklükte ve uzunluktadırlar.

Çilek çiçekleri salkım şeklinde olup dallanmış yapıdadır.Çiçek salkımları modifiye olmuş bir gövdedir. Çiçek salkımının her boğumunda bulunan bir brakte (yaprakçık) yaprağın yerine geçmekte ve braktenin koltuğundaki tomurcuk ise çiçek salkımının bir kolu olarak gelişmektedir.

Ana çiçek salkım sapı bir çiçek tomurcuğu ile son bulmaktadır (primer meyve) . Ana çiçek salkım sapından iki küçük brakte yaprağı ile ayrılan iki yeni kol üzerinde oluşan çiçeklere” sekonder çiçekler” bunlardan elde edilen meyvelere de “sekonder meyve” adı verilir. Sekonder kollardan da birer kol ayrılarak “tersiyer çiçekler” ve bunlardan oluşan meyvelere de “tersiyer meyveler” denir.

Çilek yalancı bir meyvedir. Yenilen çilek meyvesi, 40-60 pistilin birleşmesinden oluşan çiçek ekseninin, çiçek tablasının genişleyip etlenmesiyle oluşur ve yüzeyinde çok sayıda  gerçek meyve (aken ) sayılan küçük tohum görünümündeki kabartılar bulunur. Akenlerin renkleri genellikle kırmızı, meyve etine gömülü kısım açık renklidir.

Meyve şekli ve meyve eti sertliği çeşit özelliği olmakla beraber ekolojik faktörler ve gübreleme de şekil ve sertlik üzerine etkilidir. Çilek meyvesinin kendine özgü tadı, içerdiği çeşitli şekerler, organik asitler ve aroma maddelerinden kaynaklanmaktadır.

Meyvelerin rengi soluk sarı-kırmızıdan, koyu kırmızıya kadar değişir.

Çileklerde kollar, bütün bir yaz boyunca yeni yaprakların koltuklarındaki tomurcuklardan oluşmakta ve bunların arkasından tekrar yapraklar gelişmektedir.

Kollar, toprağa değen kısımlarında  köklenme olduktan ve üst kısımları yapraklandıktan sonra kendi kökleri ile yaşamlarını tek başına sürdürebilirler. Ana bitkiden ayrıldıktan sonra bu yavrular çilek bitkilerini oluştururlar. Bu sayede çilekler vegetatif yolla üretilebilirler. Bir ana bitkiden bir vegetasyon periyodu süresince 100’ün üzerinde yavru bitki oluşmasına rağmen pratikte 4-20 arasında değişmektedir.

Çok çabuk ve hızlı büyüyen bitkiler daha fazla kol oluşturmaktadır. Köklenmiş kollar, ana bitkinin kökleri zararlandığında o bitkinin yaşamını devam ettirmesini sağlar. Çiçeklenme ve stolon oluşumu arasında negatif bir ilişki bulunmaktadır. Gelecek yılın meyve üretimini teşvik etmek ve arttırmak için bitkide oluşan stolonların koparılması gerekir.

Bunun aksine, kollardan fide elde etmek amacı ile yapılan yetiştiricilikte ise bir ana bitkide daha erken ve daha fazla sayıda stolon oluşabilmesi için çiçeklerin koparılması gerekir.

Çilek yüzeysel saçak köklü bir bitkidir. Kökler, kök gövdesinden (ana taç) çıkar.Kök gövdesinden çıkan ana kökler 20-30 kadardır. Küçük kökçükler çok sayıda olabilir. Çilekte yeni çıkan kökler yumuşak ve beyazımsı renktedir. Bu kökler yaşlandıkça sertleşir ve kahverengi olur. Köklerin gelişmesi, yapraklar tarafından suyun kullanılmadığı sonbahar ve ilkbaharda daha fazladır. Kökler iyi drene edilmiş, süzek kumlu topraklarda 60-70 cm’ye  kadar inebilir.Köklerin %80-90’ı toprağın ilk 25 cm derinliğinde, %70’i 0-7 cm derinlikte bulunur.

Çilek bitkisinin + 7.2 O C altındaki sıcaklık isteği toplam 400-500 saattir.

Bu gereksinim tamamı doğal olarak karşılanamadığında, fideler soğuk depolarda 1-2 hafta tutularak soğuklama ihtiyacı karşılanır.

Soğuk ihtiyacı örtü altı yetiştiriciliğinde ve Akdeniz ile  Ege’nin sıcak yörelerinde açıkta yetiştiricilikte sorun olabilir. Soğuklama ihtiyacı giderilmemiş olan bitkilerde, bazı çeşitlerde, vegetatif büyüme zayıf ve meyveler küçük olur.

Dünyada ve Türkiye’de tanınan başlıca çilek çeşitleri şunlardır:

Dünyada: Aliso, Senga Sengana, Pocahontas, Tioga, Cambridge Favourite, Madame Moutot, Marshall, Nortwest, Blakemore, Redstar, Florida 90, Talisman.

Türkiye’de: Osmanlı, Arnavutköy, Ereğli, Karşıyaka, Kestel, Mango Çileği, Karaçilek  ve  Yalova-15.

Çeşit Seçimi.

Diğer bütün meyve türlerinde olduğu gibi çilek yetiştiriciliğinde de bölge, iklim şartları ve üretim amacına (sofralık veya sanayilik) uygun çeşitlerin seçimi oldukça önemlidir.

Çeşit seçerken;

*Çeşit bulunduğu bölgeye uygun,
*Verimli ve hastalıklara dayanıklı,
*Pazarın aradığı bir çeşit,
*Yola ve taşımaya dayanıklı,
*Bitkisi kuvvetli gelişen ve kloroza dayanıklı olmalıdır.

Bu özellikler dışında yetiştirme amacına bağlı olarak; eğer seracılığa uygun çeşit seçimi düşünülüyorsa erkencilik, bazı bölgelerde ise son turfanda hasat bazen meyve iriliği önemli olabilmektedir.

Çeşidi ve özelliği belli olmayan, kaynağı belli olmayan fideler ile bahçe kurulmamalıdır. Bu tip fidelerde çeşitler karıştığı için meyvenin pazar değeri, verim ve pazarlamada güçlüklerle karşılaşılır.

ÇİLEK İKLİM VE TOPRAK İSTEĞİ.

İklim isteği.

Çilek dünya üzerinde birbirinden çok farklı bölgelerde ve ekolojik şartlarda yetiştirilebilmektedir. Yıllık yağış 250 mm olan çöl alanlarında sulamak suretiyle, 3500 m yükseklikteki alanlarda, soğukların -45 o C’lere kadar düştüğü yerlerin yanında, yarı tropik yerlerde; yaz aylarında kuzey kutbuna yakın yerlerdeki devamlı aydınlık bölgelerden, 12 saatlik aydınlanmaya sahip Ekvatordaki bölgelere kadar birbirinden farklı çok ekstrem yerlerde yetişebilmektedir.

Açıkta -10 o C ‘ye kadar özel bir önlem almadan yetiştirilebilir.Daha soğuk bölgelerde bitkilerin saman, kuru yaprak vs. gibi materyalle örtülerek dondan korunmaları gerekir.Aksi halde yaşlı köklerin çoğu ölür. İlkbaharın geç donları, Akdeniz Bölgesi ve benzeri yerlerde sorun olabilir.Ancak çiçeklenme uzun bir döneme dağıldığı için don tüm ürüne zarar vermez. Bu nedenle çilek, Doğu Anadolu bölgesinden sıcak Akdeniz bölgesine kadar her yörede yetiştirilebilen, yetiştiricilik riski en az olan meyve türlerinden biridir.

Ancak, 5 o C ‘de büyüme durur. Optimum sıcaklık isteği gündüzleri 18-22 o C , geceleri 10-13 o C’ dir. Çileklerde büyüme için sıcaklık 16 o C’ dir. Sonbaharda havaların serinlemeye başlamasıyla, bitkilerde vegetatif büyüme yavaşlar, kök ve toprak altı gövdesinde nişasta depolanır. Daha sonra bitki, solunum, terleme, fotosentez vb. fizyolojik olayları iyice yavaşlatıp minimuma indirgeyerek dinlenmeye girer.

Çilekler saçak köklü bitkiler olup genel olarak derin, verimli, nem tutma kapasitesi yüksek, iyi drene edilmiş, kumlu-tınlı, milli ve süzek topraklarda daha iyi gelişir ve ve bol ürün verir. Ancak bu toprakların yanında, çok değişik tipli topraklarda da diğer ekolojik şartlar uygun olursa yetişebilmektedir.
asit toprak ister. pH 6.5 dan az olmalıdır.

Kireç miktarı fazla olan topraklar, çilek yetiştiriciliği için tavsiye edilmemektedir.

Bu gibi alanlarda çilek yetiştiriciliği yapılması durumunda, fazla kireç demir alımını engellediği için çilekte kloroz görülmektedir. Bu tip topraklarda kloroza dayanıklı çeşitler kullanılmalıdır.Birçok çilek çeşidi hafif, kumlu, çakıllı veya taşlı topraklarda, killi ağır veya ıslak topraklara nazaran daha iyi yetişmektedirler. Yeni açılmış tarlalar eskilerine oranla daha fazla tercih edilmelidir. Çünkü bunlar daha verimli olup aynı zamanda daha az yabancı ot mücadelesi ve daha az toprak işlemesi istemektedir.

Tipi ne olursa olsun, suyu en iyi drene eden süzek toprak olmalıdır.
Toprak seçiminde hastalık ve nematod yönünden de temiz olmasına özen gösterilmesi gerekir. Çilek sökülen bir yere münavebe uygulamadan veya toprak ilaçlanmadan (Metil bromid vb.) tekrar çilek dikilmemelidir.
Diğer taraftan biber, patlıcan, patates ve domates gibi sebze yetiştirilen yerlerde, toprak en az 4-5 yıl dinlendirildikten sonra çilek yetiştiriciliği yapılmalıdır. Aksi takdirde hastalık ve zararlılar karlı bir üretim yapılmasını önler.

Fide ve Üretimi.

Çilek fidelerinin üretimi 5 yolla yapılmaktadır. Bunlar;

1. tohumdan.
2. kollardan.
3. Toprakaltı gövdesini ayırarak.
4. yaprak çeşitlerinden ve
5. doku kültürleri yolu ile fide elde edilebilmektedir.

Tohumdan fide elde edilmesi pratikte fazla kullanılmaz. Daha çok ıslah amacı için kullanılır.

Kollardan fide elde edilmesi, bir çilek bitkisinin boğaz kısmındaki yaprak koltuklarından çıkan kollardan (stolon) elde edilir. Bu kollar toprak yüzüne yatık olarak büyüyen ve boğumlarının her birinde yeni bir bitki meydana getiren özelleşmiş bir gövdedir. Yaprak koltuklarından çıkan kolların boğumlarında bitkicikler oluşurlar ve bu boğumların toprağa değdiği yerde bu bitkicikler çok kolaylıkla yeni kökler meydana getirerek, ana fideye benzer yeni fideler elde edilmesini sağlar.

Toprakaltı gövdesini ayırarak fide elde edilmesi, bir kaç gövdeden oluşan çileğin ana gövdesinden bu gövdeleri ayırmak suretiyle olur. Her ana bitkiden 4-5 fide elde etmek mümkündür.

Bitkilerin süratle çoğaltılması gerekiyorsa yaprak çeliklerinden fide elde edilmesi yöntemi kullanılır. Genç ve orta yaşlı yapraklar, yaprak kınları ile alınıp 2 cm kadar iki yerden çizilerek dikilir. Yaprak çelikleri tarladan alındıktan sonra ıslak çuvallara sarılarak seraya getirilmeli ve dikimden evvel su içerisinde muhafaza edilmelidir.

Doku kültürü yolu ile fide elde edilmesi ise, hücre, doku veya organların bitkilerden ayrılarak yapay bir besin ortamı üzerinde steril şartlarda yetiştirilmesidir.

Çilek bahçesi kurmak için kullanılacak fideler mutlaka özel bir fidelikte üretilmelidir.

Kesinlikle meyve üretimi yapılan bahçelerden fide alınmamalıdır.

Çilek fidesi üretiminde doğrudan klasik yolla üretilmiş kol bitkileri (stolonlar) fide üretiminde kullanılmaktadır.

“Taze fide” olarak adlandırılan bu fideler söküldükten hemen sonra sonbahar veya ilkbaharda dikim yapılmaktadır.

Ya da yaz dikimi için “Frigo Fide” kulanılmaktadır. Frigo Fide elde etmek için; bitkilerin tam dinlenme devresi olan Ocak- Şubat aylarında sökülerek, sağlıklı ve iyi gelişmiş olanlar sınıflandırılarak ayrılır ve yaşlı yapraklar kesilir. Tarladan gelebilecek hastalık enfeksiyonunu önlemek içinde sistemik fungisit içerisine daldırılır.

Fideler kuruduktan sonra 250-500 lük gruplar halinde plastik torbalara konur. Plastik torbalar iyice kapatılıp delik açılmaz. Soğuk depo sıcaklığı -1 °C ile -1.5 °C arasında olmalıdır.

Masura genişliği …….. 60-70 cm
Masuralar arası ………30-40 cm
Masura yüksekliği …… 15- 20 cm

Bitkilerin dikim aralığı.

Sıra üzeri………………. 30 cm
Sıra arası………………. 25 cm

Azami masura uzunluğu….. 50 m.

1 DEKAR ALAN İÇİN İHTİYAÇ DUYULAN FİDE MİKTARI:

SERA YETİŞTİRİCİLİĞİNDE: 5.500-6.000 ADET.

AÇIKTA YETİŞTİRİCİLİKTE: 6.500-7.000 ADET.

MALÇLAMA.

Çilek üretim alanının plastik, saman, kuru ot v.s. ile örtülmesine “malçlama” denir.

Malçlama ile;

*Ot kontrolü,
*Sulama aralığının uzatılması,
*Meyvelerin temiz kalması,
*Meyvelerde daha az meyve çürüklüğü (Botrytis) görülür.

En pratik malçlama plastik malç ile yapılmaktadır. Dikim yastıkları hazırlanırken elde mevcut plastiğin genişliği dikkate alınmalıdır.

Kullanılacak plastik mutlaka güneş ışınlarına dayanıklı (UV katkılı) olmalıdır.

Çilek Yetiştirme Sistemleri

ÖRTÜALTI Çilek YETİŞTİRİCİLİĞİ.

Isıtılan ve ısıtılmayan cam sera veya yüksek ve alçak tünellerde yapılmaktadır. Bu yetiştiricilikte dekar başına yapılan giderler çok fazladır. Bu nedenle en erken en yüksek verim verebilen örtü sistemlerinin ve buna uygun dikim yöntemlerinin ve çeşitlerin seçilmesi gerekmektedir.

Seralarda 4-6 hafta, yüksek tünellerde 2-4 hafta, alçak tünellerde 1-2 hafta erkencilik sağlanabilir. Örtü altında Aralık-Ocak aylarından itibaren ürün elde edebilmektedir.

AÇIKTA ÇiLEK YETİŞTİRİCİLİK.

Çilek -10 C° ye kadar özel bir tedbir almadan yetiştirilebilir. Daha soğuk bölgelerde bitkilerin saman, kuru yaprak gibi materyaller ile örtülerek dondan korunması gerekir. İlk ürünler Akdeniz bölgesinde Mart ortasından itibaren, diğer bölgelerimizde ise Mayıs-haziran aylarından itibaren alınmaya başlar. Verim örtü altı yetiştiriciliğine göre düşüktür. Kış aylarındaki düşük sıcaklıklardan, açan çiçek ve meyveler zararlanmaktadır

Çilek Dikim Zamanları.

Çilek Yaz Dikimi.

Yaz dikiminde Frigo fideler kullanılmaktadır. Frigo fide fidelikten Aralık-Ocak aylarında sökülerek temizlenen fideler Benlate ile ilaçlanarak -2 C° de soğuk hava depolarında muhafaza edilmiş olan fidelerdir. Dikimi yapılan frigo fideler 15-20 gün süresince günde 3-4 defa yağmurlama sulama ile sulanmalıdır. Aksi halde yılın en sıcak günleri olmasından dolayı fidelerin tutma şansı azalmaktadır. Yaz dikiminde dikimden sonra açan çiçekler mutlaka koparılmalıdır. Bu dikim sisteminde dekara 6.000-7.000 adet fide kullanılmaktadır. Yetiştirme bölgesi ve bakım şartlarına bağlı olarak bu dikim sisteminde bir dekarlık alandan 5-7 ton ürün alınabilmektedir. Kış dikimine göre verim 2-3 kat fazladır.

Çilek Kış Dikimi.

Kışları ılık geçen yerlerde (Akdeniz Bölgesi) Ekim-Kasım aylarında taze fide ile yapılan dikim şeklidir. Fide kökleri 8-10 cm kalacak şekilde ve taç tuvaleti 2-3 genç yaprak olacak şekilde yapılır. Fideler %0.1 lik Benlate çözeltisine 5-10 dakika batırılıp açılan çukurlara tam kök boğazı hizasında dikilir. Derin ve yüzlek dikimden kaçınılmalıdır. Dikimden sonra bolca can suyu verilmelidir. Fideler kontrol edilip derin ve yüzlek dikilenler düzeltilmelidir. Dikim 25 x 30 cm arlık ve mesafelerle üçgen şeklinde yapılır. Dekara 7.000-8.000 adet fide dikilir. Verim dekara birinci yıl 750-1000 kg dır. Ancak ikinci yıl 4-5 ton ürün alınabilir.

Çilek Sonbahar Dikimi.

Fidelikten sökülen taze fidelerle Eylül-Ekim aylarında yapılan dikim şeklidir. Fideler %0.1 lik Benlate çözeltisine 5-10 dakika batırılıp açılan çukurlara tam kök boğazı hizasında dikilir. Derin ve yüzlek dikimden kaçınılmalıdır. Dikimden sonra bolca can suyu verilmelidir. Fideler kontrol edilip derin ve yüzlek dikilenler düzeltilmelidir. Dikim 25 x 30 cm arlık ve mesafelerle üçgen şeklinde yapılır. Dekara 7.500-8.000 adet fide dikilir. Verim dekara birinci yıl 750-1000 kg dır. Ancak ikinci yıl 3-4 ton ürün alınabilir.

Çilek fidesinin dikiminde dikim derinliğine mutlaka dikkat edilmesi gerekmektedir. Dikim yukarıdaki “Doğru Dikim” şekline uygun olarak yapılmalıdır.

Dikimden sonra mutlaka CAN SUYU verilmelidir

Çilek Dikim Sistemleri.

Çilek fideleri çeşitli sistemlerde dikilebilir.

Düz arazi üzerine dikim : Burada fideler değişik aralık ve mesafelerde sıralar halinde dikilir. Uzun meyve saplı çeşitlerde meyvelerin toprağa temas edip kirlenmemesi için toprak yüzüne çavdar veya buğday sapı serilir. Bu sistemde sulamanın yağmurlama ile yapılması daha uygundur.

Sedde üzerine dikim : En uygun dikim şeklidir. Çilek dikilecek tarlanın yüzü düzeltilir, karık açma pulluğu ile karıklar açılır. Karıklar arasında kalan sedde kısmının üzeri iyice düzeltilir, karık kenarları sıkıca bastırılarak sulama sırasında seddelerin bozulması önlenir. Çift sıra dikimlerde seddeler arası 100-120 cm tek sıralı dikimlerde ise 50-60 cm olabilir.

Ocakvari dikim : Toprak iyice işlendikten sonra çeşitli aralık ve mesafelerle hafif tümsekler yapılır ve fideler bu tümseklere ocak sisteminde dikilirler.

Plastik örtüler üzerinde dikim : Sedde usulü dikimin aynısıdır. Yalnız burada seddelerin üzeri plastik örtülerle kaplıdır. Plastiğin serilmesi için önce seddelerin üstü temizlenip düzlenerek hafifçe bastırılmalıdır. Süzgeçli kovalarla sulandıktan sonra seddelerin üstü plastikle kaplanır.

Karık tabanlarına tel veya ince plastik örtüler sıkıca tutturulur, plastiğin üzerinde fidelerin dikileceği yerler işaretlenerek yuvarlakça kesilir ve plantuvar yardımı ile toprağa dikilir. Bu suretle bitkinin kökleri toprakta plastik örtünün altında yaprak çiçek ve meyveleri plastik örtünün üstünde büyür ve gelişir, sulama yapılırken yaprak ve meyveler ıslanmaz, hastalıksız, çamursuz ve kusursuz meyveler elde edilir.

Plastik örtünün çok önemli bir faydası da, siyah plastik kullanılırsa, güneş ışığını geçirmediğinden örtünün altında yabani otların gelişmemesidir. Bu suretle yabancı ot mücadelesi kolaylaymış olur.

Plastik örtünün diğer bir yararı da güneş ışınlarını toplaması ve bitkiye uygun daha sıcak bir ortam yaratmasıdır. Bu suretle plastik örtü üzerinde yetiştirilen çilekler, örtüsüz olarak yetiştirilenlerden bir hafta kadar daha önce açar, meyvelerini erken olgunlaştırır ve daha fazla ürün verir. Ancak plastiğin pahalı olması nedeniyle maliyet hesaplarının iyi yapılması, karlı oluyorsa kullanılması tavsiye edilir.

Çilek Dikim Sonrası Bakım.

*Yaz dikiminde, dikimden sonra sulama, kol temizliği, zararlı ve hastalıklarla mücadele, ot mücadelesi yapılmalıdır
*Kış dikiminde yaz dikiminde olduğu gibi sulama kol temizliği, ilaç veya çapa ile yabancı ot mücadelesi, zararlı ve hastalıklarla mücadele yapılmalıdır.
*Çilek gübrelemesinde dikimden önce verilen potas ve fosfor yeterli olmaktadır. Bu nedenle yıllık gübrelemelerde sadece azotlu gübreler kullanılır. Uzun süre kullanımda toprak pH’sını yükselteceği için amonyum sülfat tercih edilmemelidir.
*Hasattan sonra gübreleme, sulama, kol temizliği ve ot mücadelesine mutlak devam edilmelidir. Sulama düzenli olarak yapılmalıdır.
*Hasattan sonraki bakım işlemlerinin ihmali gelecek yılın verimini etkileyecektir.

Çilek çok yıllık bitki olmasına karşılık ekonomik ömrü ortalama 3 yıldır. Ancak ülkemizde bu süre aşılmaktadır. Aynı çilek bitkisinden 6-7 yıl ürün alınmaktadır. Bu durum verimliliği düşürmekte ve hastalık-zararlı etmenlerin çoğalmasına ve toprak yorgunluğuna neden olmaktadır.

Kolların (Stolonların) Kesilmesi : Çilek yetiştiriciliğinde kol temizliği verim yönünden çok önemlidir. Kollar kesilmediği zaman verim çok düşmektedir. Bu nedenle kollar görülür görülmez temizlenmelidir.

Çilek Gübreleme.

Çilek üretiminde gübrenin önemi büyüktür. Birim alandan fazla ürün alındığı için topraktan çok miktarda besin kaldırır. Bol ve kaliteli ürün almak için çiftlik gübresi ve buna ilave olarak kimyasal gübrelerin verilmesi gerekir.
Çilek yetiştiriciliğinde dekara 3-4 ton çiftlik gübresi verilmelidir. Çiftlik gübresinin verilme zamanı bölge şartlarına göre değişir. Genel olarak dikim öncesinde toprak hazırlığı sırasında (veya fide dikiminden bir ay önce) verilir.

Toprak analizi yapıldıktan sonra gereken miktarda gübreleme yapılmalıdır. Modern çilek yetiştiriciliğinde kimyasal gübre olarak sıfır göstergede, dikim öncesi dekara 8-10 kg/da fosforlu gübre (süper fosfat), 20-30 kg/da potasyumlu gübre (potasyum sülfat) ve 4-5 kg magnezyumlu gübre veya 40-50 kg/da kompoze gübre (15-15-15) verilir. Dikimden sonra vegetasyon dönemi sırasında ise her ay 15-20 kg/da amonyum sülfat veya amonyum nitrat (120 kg/yıl) verilmelidir. Bunların yanısıra toprak analiz durumuna göre yıl içinde vegetasyon dönemi sırasında 8-10 kez azotlu, 20-30 kg fosforlu, 10-15 kg potasyumlu gübre vermek verimi yükseltir.

Malçlama ile (siyah plastik) yapılan yetiştiricilikte mutlaka yüksek potasyum içeren yaprak gübresi uygulanmalıdır

Çilek Sulama.

Çilek meyve oluşumunda olgunlaşmaya kadar geçen dönemde suya karşı hassastır. Sulama, meyve iriliği ve kalitesi ile o yılki ürün ortalamasına etki eder.

Dikim zamanında fidelerin çabuk ve sağlıklı büyümesi için sulamaya dikkat etmek gerekir. Çiçeklenme sırasında yağmur yağması arzu edilmez, yağış hem tozlanmayı engeller hem de meyve olgunlaşmaya başladıktan sonra yağarsa meyve yumuşar, leke yapar ve çürümeyi kolaylaştırır. Yağmurlama sulama ve yağış ile toprağın sıçrayarak meyvelere zarar vermemesi için sıralar arasına ve bitkilerin altına değişik malç malzemesi serilebilir.

Sulama dikim sistemlerine göre değişik metodlarla yapılabilir. Bunlar karık, yağmurlama ve damla sulama yöntemleridir. Karık sulamada, karıklara verilerek su taşarak sedde üzerindeki bitkilerle temas etmemelidir. Plastik örtülerle kaplanmış çileklerle karık sulama başarı ile uygulanabilir. Düz arazilerde ve ocakvari dikilmiş çileklerde ise damla sulama daha uygundur. Ayrıca çiçeklenme zamanı dikkatli olunarak yağmurlama sulama metodu da uygulanabilir.

Çilek Mücadele.

Çiçeklerde rastlanan en fazla yaprak hastalıkları kırmızı leke hastalığı, beyaz leke hastalığı, çilek mildiyösü ve solgunluk sayılabilir. Meyve çürüklük ve hastalıkları olarak Botrytis (esmer çürüklük) en yaygın olanıdır.

Çilek Kök zararlıları olarak nematod ve dana burnu başta gelir.

Hastalık ve zararlılarla mücadele çilek meyveleri toplandıktan sonra yapılmalı, daha önce yapılması zorunluluğu varsa, ilaçlamadan sonra en az 4-5 gün çilek toplanmamalıdır.

Kök boğazı ve yapraklara musallat olan zararlı ve hastalıklarla mücadele için, hasattan sonra çilek bitkilerinin tepeleri kesilmeli yeni yaprakları alınmalıdır. Yaprakların kesilip toplanarak yakılması bu hastalık ve zararlıların yayılmasını kısmen önler.

Çilek Bahçelerinin Yenilenmesi.

Bir çilek bahçesinden 2-3 yıl, hatta daha fazla süre ürün almak mümkündür. Verimden düşmüş çilek bahçesinin yenilenmesi bir kaç şekilde yapılır.

Sıraları daraltmak: Bu usulde birinci yıl ürünü alındıktan sonra sıraların bir veya iki kenarından bir çapa pulluğu geçirilerek bir kısım ana bitkilerle onlardan oluşmuş kollar seçilmiş olur.

Sıra üzerinde seyreltme: Sıra üzerinde çok sıklaşmış olan kolları ve ana bitkileri seyreltmektir. Seyreltme ile çok yaşlanmış, kurumuş bitkilerde çok sıklaşmış olan kollar çıkarılır.

Tamamen söküp yenileme: İyi bir bakımla 3 yıl ürün alınabilir. Ancak bir ürün alındıktan sonra da bahçeler tamamen bozulabilir. Yeni fideler yardımı ile dikim yapılarak bahçe yenilenmiş olur. Son yıllarda her yıl dikim yapılması önerilmektedir. Böylece bol ve kaliteli ürün alınmaktadır.

Çilek Hasadı ve Ambalaj.

*Çilek meyve türleri içerisinde meyvesi en hassas olanlardan biridir. Bu nedenle kısa zamanda bozulabilen ve hızlı tüketilmesi gereken bir meyvedir. Bu nedenle çileğin hasadı, ambalajı ve taşınmasında çok titiz davranmak gerekmektedir.

*Toplamada gecikme, meyvenin yumuşaması normal rengini kaybederek daha koyu renk alması ile anlaşılır.

*Uzak pazarlar için hasat meyvenin dörtte üçü kızardığı zaman yapılır. Derin dondurma ve gıda sanayi için çilekler tipik rengini aldıktan sonra hasat edilmelidir.

*Meyveler koparıldıktan sonra yavaşça ambalaj kabına konur. Sofralık meyveler sapsız koparılmamalıdır. 250-500 gr.’lık plastik ya da karton kutularda pazara sunulmalıdır.

Ambalaj kapları fazla doldurulmamalı, meyveler bastırılıp sıkıştırılmamalıdır.

*Çilek hasadı için günün serin saatleri tercih edilmelidir. Genellikle sabah 8-10 arası en uygun saatlerdir. Hasat edilen meyveler en kısa zamanda serin, gölge bir yere taşınmalı, mümkünse hemen soğuk depoya konulmalıdır.

*Çilek zedelenmeye duyarlı olduğu için hasat ve sınıflandırma aynı anda yapılmalıdır.

*Çileklerin ambalajında yarım kilodan daha büyük ambalaj kabı kullanılmamalıdır.

*Ambalaj kaplarının altı ezilen meyve suyunun akabilmesi için mutlaka delikli olmalıdır. Aksi halde alt taraftaki meyveler hemen çürürler.

*Çilek 0 ° C ve % 90-95 nem olan depolama şartlarında 5-7 gün depolanabilmektedir